ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 30/09/2008
Γράφει ο ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, καρδιολόγος Ευρωκλινικής Αθηνών
Ανέκαθεν οι καρδιολόγοι γινόμαστε δέκτες αγωνιωδών ερωτημάτων των ασθενών μας, ιδίως αυτών που πάσχουν από στεφανιαία νόσο, για το πότε πρέπει να ξεκινούν σωματική άσκηση (ύστερα από ένα στεφανιαίο επεισόδιο), μέχρι ποιου σημείου καταπόνησης να προχωρούν - πάντα με εύλογη αγωνία.
Στην ιστορία της Καρδιολογικής Θεραπευτικής από τις αρχές του περασμένου αιώνα υπήρχαν ιατρικά... ταμπού όσον αφορά την αποκατάσταση (rehabilitation) μετά από οξύ έμφραγμα μυοκαρδίου. Μάλιστα τότε η κινητοποίηση των ασθενών ήταν βραδύτατη (λόγω κινδύνου ρήξης μυοκαρδίου, θανατηφόρων αρρυθμιών, σχηματισμού ανευρυσμάτων κ.λπ.) και ο ασθενής υποχρεωνόταν σε ακινητοποίηση επί της κλίνης για διάστημα 6-8 εβδομάδων, πράγμα που στις ημέρες μας είναι «ιατρικό ανέκδοτο».
Μόλις στις αρχές της δεκαετίας του 1970 αναγνωρίστηκε η αξία της γρήγορης κινητοποίησης των ασθενών με βάση την αρχή (ορισμό) του ΠΟΥ (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) για την αποκατάσταση των ασθενών: το σύνολο των απαιτούμενων ενεργειών ώστε να εξασφαλίσουμε πως όλοι οι καρδιοπαθείς θα έχουν τις βέλτιστες σωματικές, πνευματικές και κοινωνικές συνθήκες, έτσι ώστε να είναι ικανοί, με τις δικές τους προσπάθειες, να επανακτήσουν με όσο πιο φυσικό τρόπο είναι δυνατόν τον ρόλο τους στην κοινωνία και να απολαμβάνουν μια ενεργό ζωή.
Ολο και περισσότερο, λοιπόν, αναγνωρίζεται στις ημέρες μας η αξία της άσκησης ως μέσου σωματικής και πνευματικής ευεξίας αλλά και ως μέσου πρόληψης και αποκατάστασης των καρδιοπαθειών.
Παρακάτω θα θέσω υπό τύπον ερωτηματολογίου τις νεότερες επιστημονικές απόψεις για την αξία της άσκησης. Τα ερωτήματα αυτά είναι τα συνηθέστερα που μας υποβάλλουν οι ασθενείς μας.
Μέχρι ποια ηλικία μπορώ να ασκούμαι;
Δεν υπάρχει όριο. Σε λαούς που αριθμούν πολλά «υπεραιωνόβια» μέλη έχει παρατηρηθεί ότι αυτοί ασκούνται σωματικά και πνευματικά μέχρι τα βαθιά γεράματα.
Ποιος τύπος άσκησης θεωρείται καλύτερος για την καρδιά;
Γενικά δεν υπάρχει κανόνας. Στην καρδιά μας «αρέσει» ό,τι αρέσει και σε εμάς. Δηλαδή, ανάλογα με το πού έχει κλίση ο καθένας μας είναι καλό να καλλιεργεί αυτό τον τύπο άσκησης διότι θα είναι πιο συνεπής να τον εκτελεί μακροχρόνια και έτσι να απολαμβάνει τα οφέλη που απορρέουν από τη χρόνια άσκηση. Ωστόσο, γενικά το βάδισμα (το οποίο είναι 3Α=ανώδυνο, ανέξοδο, ακίνδυνο), επειδή είναι συνυφασμένο με την ανθρώπινη φύση ως πιο φυσική άσκηση, ταιριάζει σε όλους τους ανθρώπους και μπορεί να γίνεται καθημερινά χωρίς ιδιαίτερη προετοιμασία. Επίσης, καλύτερες για το καρδιαγγειακό θεωρούνται οι «αερόβιες» ασκήσεις, όπως βάδισμα, κολύμπι (αποφυγή κακώσεων μυών και αρθρώσεων), τρέξιμο (jogging), ποδηλασία κ.λπ.
Πόσο συχνά να ασκούμαι και με πόση διάρκεια κάθε φορά;
Ιδανικά τουλάχιστον 3-4 φορές εβδομαδιαίως από 30 τουλάχιστον λεπτά. Ο χρόνος αυτός είναι απαραίτητος ώστε κάποιος να αποκτήσει την απαραίτητη (και πολυπόθητη) φυσική κατάσταση αλλά και για να «κάψει» τα περιττά λίπη.
Πότε και πώς μπορώ να ξεκινήσω άσκηση ύστερα από ένα έμφραγμα ή από το «μπαλονάκι» ;
Συνήθως η απάντηση δεν γίνεται να δοθεί μονολεκτικά. Ανάλογα με τον συγκεκριμένο ασθενή, ο θεράπων ιατρός θα κρίνει τον χρόνο και τον βαθμό κινητοποίησης. Γενικά όμως το βάδισμα είναι η προτιμητέα άσκηση ύστερα από ένα οξύ στεφανιαίο επεισόδιο διότι δεν χρειάζεται κάποια εξάσκηση και μπορεί να γίνει οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας. Ξεκινά αρχικά (την πρώτη εβδομάδα) εντός της οικίας του ασθενούς και ένα ή δύο τετράγωνα γύρω από αυτήν. Γίνεται αρχικά σε 10λεπτα διαστήματα, πρωί και απόγευμα, κατόπιν 15λεπτα (αύξηση ανά εβδομάδα). Μετά τον πρώτο μήνα από το έμφραγμα μπορεί να γίνεται 3-5 φορές εβδομαδιαίως με διάρκεια πάνω από 30 λεπτά. Είναι αυτονόητο πως στο ανωτέρω διάστημα κάθε άσκηση διακόπτεται αμέσως επί εμφανίσεως θωρακικού άλγους, δυσφορίας κ.λπ. και ζητείται επειγόντως ιατρική συμβουλή. Μετά τον 3ο μήνα, ο ασθενής προοδευτικά μπορεί να επανέλθει στην προηγούμενη «φυσιολογική ζωή» και στον τύπο άσκησης που έκανε και προ του εμφράγματος.
Ποια ώρα της ημέρας είναι κατάλληλη για άσκηση;
Αυτό καθορίζεται κυρίως από τις εποχές του έτους. Ασκηση στις έξι η ώρα το πρωί τον χειμώνα μπορεί και να είναι επικίνδυνη λόγω ψύχους, ενώ την ίδια ώρα το καλοκαίρι είναι μάλλον ευχάριστο λόγω συνθηκών - ζέστης ή ακόμη και καύσωνα τις υπόλοιπες ώρες. Γενικά αποφεύγουμε την άσκηση σε ακραίες θερμοκρασίες, χρησιμοποιούμε κατάλληλα ρούχα ανάλογα με την εποχή και φροντίζουμε πάντα την ενυδάτωσή μας με νερό, ισοτονικά διαλύματα ηλεκτρολυτών, φρούτα μετά το πέρας της άσκησης ή και κατά τη διάρκεια αυτής εάν είναι πολύωρη. Οπωσδήποτε, όμως, φροντίζουμε το κυριότερο: να ξεκινούμε προοδευτικά την άσκηση κάνοντας την περίφημη προθέρμανση και τις λεγόμενες διατάσεις μυών (πριν και μετά την άσκηση) προς αποφυγήν μυϊκών κακώσεων.
Είμαι 40 ετών, παχύσαρκος, καπνιστής και θέλω να ξεκινήσω πρόγραμμα συστηματικής άσκησης αλλά φοβάμαι. Τι πρέπει να κάνω;
Καταρχήν πλήρη καρδιολογικό έλεγχο. Ηλεκτροκαρδιογράφημα, υπερηχογράφημα (triplex) καρδιάς, δοκιμασία κόπωσης και πλήρη βιοχημικό, λιπιδαιμικό έλεγχο. Το πιο σημαντικό είναι όμως το ότι μπήκες στη διαδικασία να αναρωτηθείς πού σε οδηγεί μια καθιστική ζωή, γεμάτη στρες, κακή διατροφή και κάπνισμα. Λένε πως «η αρχή του γύρου της Γης ξεκινά με ένα βήμα», και αυτό για σένα μόλις έγινε. Δεν είναι δυνατόν βέβαια να γυμνάζεσαι καπνίζοντας, τρώγοντας και πίνοντας οτιδήποτε. Η συνολική λοιπόν αλλαγή του τρόπου ζωής είναι αυτή που εξασφαλίζει μια καλή υγεία και αυξάνει το προσδόκιμο επιβίωσης και μειώνει τη νοσηρότητα.
Τελικά, γιατί να αθλούμαι; Τι θα κερδίσω;
Διότι έτσι ζεις περισσότερα και καλύτερα χρόνια και δεν υποφέρεις από τις σύγχρονες εκφυλιστικές ασθένειες του «πολιτισμένου-ανεπτυγμένου κόσμου»: τα καρδιαγγειακά που θερίζουν σε μέσης αλλά δυστυχώς και σε μικρής ηλικίας ανθρώπους. Πράγματι, η άσκηση αυξάνει τη διάρκεια και την ποιότητα ζωής, μειώνοντας τη θνητότητα (έως και 43%) και νοσηρότητα αυτών που ασκούνται συστηματικά και χρόνια (έως και 31% μείωση εισαγωγών στο νοσοκομείο σε ηλικιωμένους που βάδιζαν 4 ώρες ή περισσότερο την εβδομάδα). Αυτό έχει αποδειχθεί από έγκυρες επιστημονικές μελέτες και υπάρχουν διάφοροι μηχανισμοί με τους οποίους γίνεται αυτό: Συντελεί στον έλεγχο του σωματικού βάρους, βελτιώνει τον μεταβολισμό των λιπών και των υδατανθράκων (μειώνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης μεταβολικού συνδρόμου), βελτιώνει τη λειτουργία του ενδοθηλίου των αγγείων, δημιουργεί παράπλευρη κυκλοφορία, βοηθάει στον έλεγχο της υπέρτασης, δημιουργεί ψυχική ευφορία μειώνοντας το στρες και την κατάθλιψη, βελτιώνει τη λειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος (αντιαρρυθμική δράση), μειώνει την πιθανότητα θρομβώσεων (αρτηριακών και φλεβικών) και γενικά μειώνει τον κίνδυνο επανεμφράγματος έπειτα από έμφραγμα μυοκαρδίου, την ολική θνητότητα (20-43% ποσοστό μείωσης θνητότητας) καθώς και την καρδιαγγειακή.
Είναι ωφέλιμη η άσκηση σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια;
Σαφώς, πέραν πάσης αμφιβολίας έχει καταδειχθεί πως η άσκηση (χαμηλής έντασης) είναι ωφέλιμη και σε αυτή την κατηγορία των ασθενών, κυρίως όμως όσον αφορά την ποιότητα ζωής και την ικανότητα άσκησης, όχι όμως όσον αφορά τη μείωση της θνητότητας.
Βοηθάει η άσκηση στην απώλεια βάρους, την αλλαγή των διαιτητικών συνηθειών αλλά και στη διακοπή καπνίσματος;
Οπωσδήποτε υπάρχει μια αμφίδρομη σχέση μεταξύ των ανωτέρω συνηθειών. Δηλαδή κάποιος που ασκείται συνήθως προσέχει τη διατροφή του και δεν καπνίζει. Επίσης, είναι γνωστό πως οι περισσότερες δίαιτες αδυνατίσματος έχουν πρόσκαιρα αποτελέσματα όταν δεν συνδυάζονται με προγράμματα γυμναστικής. Ακόμη η συστηματική άσκηση μειώνει την όρεξη και κυρίως τη «βουλιμία». Ενας συστηματικά αθλούμενος αντιμετωπίζει το σώμα του σαν ένα καλό, καινούργιο αυτοκίνητο, πού όπως όλοι μας, το προσέχει και βάζει την καλύτερη βενζίνη και τα καλύτερα λάδια.
Κάνοντας συστηματική γυμναστική μπορώ κάποια στιγμή να διακόψω τα υπολιπιδαιμικά ή αντιυπερτασικά φάρμακα;
Δυστυχώς η απάντηση εδώ δεν είναι καταφατική. Εάν η υπερλιπιδαιμία είναι «οργανική» όπως λέγεται, δηλαδή ομόζυγη ή ετερόζυγη οικογενής υπερλιπιδαιμία, τότε σχεδόν δεν διακόπτουμε ποτέ την αγωγή μας. Οσον αφορά την υπέρταση, τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα. Δηλαδή περισσότερη πιθανότητα έχει να διακόψει τα φάρμακα ένας ασθενής που χάνει 20 περιττά κιλά, έτρωγε πολύ αλάτι με το φαγητό του, κατανάλωνε αλκοόλ σε βαθμό κατάχρησης παρά ένας αδύνατος, μη καπνιστής υπερτασικός. Ωστόσο, όλοι οι ανωτέρω ασθενείς ασκούμενοι συστηματικά θα μειώσουν τον αριθμό και τη δοσολογία των λαμβανομένων φαρμάκων και θα μειώσουν την πιθανότητα αύξησης αυτών με την πάροδο του χρόνου.
Είμαι διαβητικός, μπορώ να αθλούμαι;
Σαφέστατα ναι, υπό την προϋπόθεση των συστάσεων όσον αφορά τη φαρμακευτική αγωγή από τον θεράποντα ενδοκρινολόγο. Μελέτες ετών έχουν δείξει 35-45% μείωση της καρδιαγγειακής νοσηρότητας και θνητότητας σε διαβητικούς που ασκούνται συστηματικά, καθώς και 60% μείωση των μικροαγγειακών επιπλοκών του διαβήτη, όπως νεφροπάθειας, αμφιβληστροειδοπάθειας, νευροπάθειας του αυτόνομου νευρικού συστήματος κ.λπ. Επίσης, η συστηματική άσκηση προλαμβάνει και καθυστερεί την εμφάνιση διαβήτη σε άτομα με προδιάθεση στη νόσο, ενώ σαφώς βελτιώνει τον γλυκαιμικό έλεγχο των διαβητικών.
Ποιοι κίνδυνοι υπάρχουν κατά την άσκηση;
Ενώ η άσκηση μειώνει μακροχρόνια την καρδιαγγειακή θνητότητα, υπάρχει ένας μικρός κίνδυνος κατά την διάρκεια αυτής, όπως οξέος εμφράγματος μυοκαρδίου (3,4 περιστατικά ανά εκατομμύριο ασθενείς-ώρες σε προγράμματα αποκατάστασης καρδιοπαθών) και σπανιότερα αιφνιδίου θανάτου (1,4 περιστατικά ανά εκατομμύριο ασθενών/ώρες στα ίδια προγράμματα). Ολοι μας έχουμε ακούσει ή διαβάσει για περιστατικά αιφνίδιων θανάτων ακόμη και εν ενεργεία αθλητών. Τα περιστατικά αυτά είναι ιδιαίτερα σπάνια, αλλά λόγω της βαρύτητας των οικογενειακών και κοινωνικών επιπτώσεών τους θορυβούν εύλογα το κοινωνικό σύνολο. Τα πιο συχνά αίτια αιφνίδιου θανάτου στους νέους είναι οι μυοκαρδιοπάθειες, με κύριο εκπρόσωπο την υπερτροφική, καθώς και οι μυοκαρδίτιδες και άλλα σπανιότερα συγγενή σύνδρομα. Στους μεγαλύτερους ανθρώπους η πιο συχνή αιτία είναι η στεφανιαία νόσος.
Αποτελεί μεγάλο και παλαιό θέμα επιστημονικής συζήτησης μεταξύ των καρδιολόγων παγκοσμίως η αποτροπή και πρόληψη των περιστατικών αυτών. Εκείνο που πρέπει να τονίσουμε είναι πως με πλήρη και τακτικό καρδιολογικό έλεγχο (που περιλαμβάνει ηλεκτροκαρδιογράφημα, triplex καρδιάς και δοκιμασία κόπωσης σε μεγαλύτερους) αλλά και σωστή αξιολόγηση τυχόν ιστορικού αιφνιδίων θανάτων στην οικογένεια είναι δυνατόν να αποτραπεί η πλειονότητα αυτών των δυσμενών συμβάντων.
Επίσης είναι πολύ σημαντικό οι προσφάτου ενάρξεως ασκούμενοι για 3-6 μήνες να αθλούνται προοδευτικά και προσεκτικά και να μην υπερβάλλουν των δυνάμεών τους διότι η ακινησία - κακή φυσική κατάσταση ετών δεν είναι δυνατόν να ανατραπεί σε μικρότερο χρονικό διάστημα.
Συμπερασματικά, η συστηματική άσκηση έχει δεκάδες ευεργετικές επιδράσεις στον ανθρώπινο οργανισμό. Στις σημερινές σύγχρονες συνθήκες ζωής, όπως υπερχρησιμοποίηση του αυτοκινήτου ως μέσου μετακίνησης, καθιστική ζωή «του καναπέ μπροστά σε μια τηλεόραση», γρήγορο και πρόχειρο φαγητό από ταχυφαγεία (fast food), υπερκαταναλωτισμός, πρέπει όλοι να αφυπνισθούμε αλλάζοντας προσανατολισμό προς έναν πιο φυσιολογικό τρόπο ζωής, μέσα στον οποίο η συστηματική άσκηση κατέχει δεσπόζουσα θέση.
Εκτός όμως από όλα τα επιστημονικά επιχειρήματα υπέρ της άσκησης η άθληση είναι ο πιο σύντομος δρόμος για επιστροφή στην παιδική ηλικία, σε σύντομες χρονικές περιόδους ανάπαυλας και ξενοιασιάς που όλοι μας έχουμε τόσο ανάγκη.
Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links).
Εγγραφή ή
Είσοδος
Θέμα: Άρθρα από Ελληνικές εφημερίδες. (Αναγνώστηκε 17680 φορές)