Forum Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας
Άλλες κατηγορίες μηνυμάτων => Πολιτική και Κοινωνικά Θέματα => Μήνυμα ξεκίνησε από: Argirios Argiriou στις 12 Οκτωβρίου 2009, 08:38:00
-
Ελευθεροτυπία, 02/05/2009.
Ρίτσαρντ Γουίλκινσον
«Η κοινωνική ανισότητα βλάπτει σοβαρά την υγεία»
ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΥ katoiko@enet.gr
Χαρακτηρίστηκε το σημαντικότερο βιβλίο της χρονιάς, μια θεωρία των πάντων. Ο λόγος για τη μελέτη δύο Βρετανών επιδημιολόγων, που ερεύνησαν τη σχέση ανάμεσα στην ανισότητα και τα κοινωνικά προβλήματα σε περισσότερες από είκοσι χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Σήμερα στη χώρα μας παρουσιάζουμε τη μεγαλύτερη κοινωνική ανισότητα στην Ε.Ε., με εξαίρεση μόνο την Πορτογαλία και τη Λετονία. Ο συγγραφέας της μελέτης, Ρίτσαρντ Γουίλκινσον, μας εξηγεί τι σημαίνει αυτό για την ποιότητα της ζωής μας
«Τα νούμερα και τα στατιστικά στοιχεία που αναλύσαμε αφορούν την περίοδο 2000 - 2003. Μεταξύ των 24 χωρών που μελετήσαμε, η Ελλάδα ήταν μόλις κάτω από τη μέση στην κλίμακα της ανισότητας. Στη χειρότερη θέση ήταν η Πορτογαλία», λέει ο Ρίτσαρντ Γουίλκινσον που έχει υπόψη του ότι στην πενταετία που μεσολάβησε, κατρακυλήσαμε προς τον ευρωπαϊκό πάτο, για να φτάσουμε σε απόσταση αναπνοής από τους Πορτογάλους. Οσο για το ποσοστό φτώχειας, μόνο η Λετονία τα πάει ακόμη χειρότερα από εμάς στην Ευρώπη των 27. Πάντως, αν κάτι έχουμε, είναι η επίγνωση -ή έστω η διαισθητική αντίληψη- της κατάστασης. Γι' αυτό και ερχόμαστε πρώτοι σε απαισιοδοξία μεταξύ των Ευρωπαίων πολιτών, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έρευνα του Ευρωβαρόμετρου. Αν και κυκλοφόρησε μόλις πριν από δυο μήνες, το «The Spirit Level: Why More Equal Societies Almost Always Do Better», έχει προκαλέσει έντονες συζητήσεις στη Βρετανία. «Σίγουρα το τάιμινγκ παίζει πολύ σημαντικό ρόλο», λέει ο Γουίλκινσον. Επίσης, αν και τα πάει καλύτερα από εμάς, η Βρετανία παρουσιάζει μεγάλο χάσμα ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς.
Τις καλύτερες επιδόσεις όσον αφορά την κοινωνική ισότητα παρουσιάζουν τα σκανδιναβικά κράτη, με τη Σουηδία στην κορυφή, και η Ιαπωνία. Τι σημαίνει αυτό για την ποιότητα της καθημερινής ζωής των Σουηδών και των Γιαπωνέζων; Καλύτερη υγεία, σωματική και ψυχική, υψηλότερο προσδόκιμο ζωής, μικρότερα ποσοστά χρήσης ναρκωτικών ουσιών, χαμηλότερα ποσοστά βίας, υψηλότερες ακαδημαϊκές επιδόσεις, υψηλότερα ποσοστά κοινωνικής εμπιστοσύνης, μεγαλύτερη συμμετοχή στα κοινά. Κι αυτό δεν συμβαίνει επειδή η Σουηδία είναι πλουσιότερη χώρα από τη Βρετανία. «Δεν είναι η απόλυτη φτώχεια το πρόβλημα των κοινωνιών μας. Στον ανεπτυγμένο κόσμο, δεν έχουμε ανάγκη από μεγαλύτερο πλούτο αλλά από μεγαλύτερη ισότητα», λέει ο Γουίλκινσον - ο οποίος θεωρεί ότι δεν πρόκειται πάντως για κάτι που μπορεί να επιβληθεί ή για το οποίο υπάρχει μία μόνο συγκεκριμένη συνταγή. «Η ισότητα πρέπει να προκύψει ως ελεύθερη επιλογή. Πρέπει οι πολίτες να κατανοήσουν ότι όσο μεγαλύτερη είναι η κοινωνική ισότητα, τόσο καλύτερη είναι η ποιότητα ζωής σε όλο το εύρος της κοινωνικής κλίμακας. Είναι θέμα δημόσιας παιδείας».
Γράφτηκε ότι με τη μελέτη σας για την κοινωνική ανισότητα ως πηγή σχεδόν όλων των κοινωνικών προβλημάτων στη Δύση, εισηγείστε μια θεωρία των πάντων. Είναι έτσι;
«Θα έλεγα ότι είναι μια θεωρία των κοινωνικών διαβαθμίσεων. Ξεκίνησα μελετώντας τις ανισότητες στην υγεία, ξέρετε τις μεγάλες διαφορές στο προσδόκιμο ζωής ανάμεσα σε ομάδες ανθρώπων με διαφορετικό μορφωτικό επίπεδο, διαφορετικό εισόδημα κ.λπ. Ερευνώντας την επίδραση του εισοδήματος στην υγεία, παρατήρησα ότι όπου η κατανομή του πλούτου ήταν πιο ίση, η υγεία των πληθυσμών ήταν καλύτερη. Διαπίστωσα, λοιπόν, ότι δεν ήταν μόνο οι συνήθειες και το περιβάλλον -δηλαδή η διατροφή, η μόλυνση του περιβάλλοντος κ.λπ.- που επηρεάζουν την υγεία μας, αλλά και ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε την κατάστασή μας. Δηλαδή, το χρόνιο στρες που συνδέεται με την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας και τη θέση μας στην κοινωνία παίζει καθοριστικό ρόλο».
Λέτε πως η κοινωνική ανισότητα ευθύνεται για κοινωνικά προβλήματα όπως η βία, οι εφηβικές εγκυμοσύνες, η κατάχρηση αλκοόλ και η χρήση ναρκωτικών. Παίζει μεγαλύτερο ρόλο από ό,τι η φτώχεια ή το κακό εκπαιδευτικό σύστημα;
«Σε όλες τις χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου, όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι η υγεία δεν επηρεάζεται πλέον από τις υλικές συνθήκες διαβίωσης. Εχουμε δει ότι όταν μια χώρα πλουτίζει κι άλλο, αυτό δεν σημαίνει αυτομάτως ότι οι πολίτες της απολαμβάνουν καλύτερη υγεία. Ούτε οι δείκτες ικανοποίησης από τη ζωή βελτιώνονται ούτε πιο ευτυχισμένοι δηλώνουν οι πολίτες. Ομως, στο εσωτερικό κάθε χώρας, η υγεία και η ευτυχία εξαρτώνται σε πολύ μεγάλο βαθμό από το εισόδημα. Αυτά τα δεδομένα μάς οδηγούν στο εξής συμπέρασμα: εκείνο που μετράει είναι το σχετικό εισόδημα και η σχετική κοινωνική θέση. Το εισόδημα και η κοινωνική θέση του καθενός σε σχέση με αυτά των υπολοίπων μελών στο εσωτερικό της κοινωνίας του.
Εχει ενδιαφέρον το παράδειγμα των ΗΠΑ. Εκεί, οι άνθρωποι που ζουν κάτω από το αμερικανικό όριο της φτώχειας -δηλαδή που κερδίζουν λιγότερο από το 50% του μέσου εισοδήματος- απολαμβάνουν, με απόλυτους όρους, ένα σχετικά υψηλό επίπεδο ζωής. Οι περισσότεροι από τους φτωχούς στις ΗΠΑ έχουν τουλάχιστον ένα αυτοκίνητο, παρακολουθούν δορυφορική τηλεόραση, το 80% έχουν ερκοντίσιον. Κι όμως, ενώ οι υλικές συνθήκες ζωής τους είναι σαφώς καλύτερες από εκείνες των Ευρωπαίων φτωχών, υποφέρουν από όλων των ειδών τα προβλήματα - μεγαλύτερος αριθμός από ανήλικες μητέρες, μεγαλύτερα ποσοστά βίας, χαμηλότερο προσδόκιμο ζωής.
Οσοι μελετάμε αυτά τα φαινόμενα, βλέπουμε ότι υπάρχουν διαφορές στην υγεία ακόμη και ανάμεσα στους ανθρώπους της ανώτερης τάξης και εκείνους που είναι ακόμη ψηλότερα στην κοινωνική κλίμακα. Με λίγα λόγια, παρατηρούνται διαφορές ανάμεσα σε όλες τις βαθμίδες της κοινωνικής κλίμακας».
Το πρόβλημα είναι η αντικειμενική ανισότητα ή τα αισθήματα που προκαλεί η ανισότητα; Ακούγεται λες και από ένα σημείο και μετά, το πρόβλημα είναι καθαρά ψυχολογικό.
«Ναι, θα έλεγα ότι πράγματι έτσι είναι. Οπως θα έλεγα και ότι στο εσωτερικό ενός πληθυσμού δεν μπορείς να διαχωρίσεις ανάμεσα στην ανισότητα και στα αισθήματα που αυτή γεννά. Ολα τα δεδομένα, όλοι οι δείκτες, δείχνουν ότι εκείνο που αποδεικνύεται καθοριστικό για την ποιότητα της καθημερινής ζωής είναι το ποσοστό ανισότητας στο εσωτερικό μιας κοινωνίας».
Σύμφωνα με τη θεωρία σας, δεν είναι μόνο οι φτωχοί και η μεσαία τάξη που ωφελούνται όταν περιορίζεται η κοινωνική ανισότητα, αλλά και το πλουσιότερο 20% του πληθυσμού κάθε χώρας. Με ποιο τρόπο;
«Αν συγκρίνουμε διαφορετικές κοινωνικές ομάδες ή ομάδες διαφορετικών εισοδημάτων ή ομάδες ανθρώπων με διαφορετικό μορφωτικό επίπεδο, θα δούμε πως παρότι είναι σαφές ότι τα οφέλη από τον περιορισμό της ανισότητας θα είναι μεγαλύτερα για τους λιγότερο προνομιούχους, κερδισμένοι θα βγουν και εκείνοι που βρίσκονται στα ψηλότερα σκαλοπάτια της κοινωνικής βαθμίδας. Τα παιδιά τους θα έχουν λιγότερες πιθανότητες να κάνουν κατάχρηση ουσιών, να πέσουν θύματα βίας, ενώ θα αυξηθεί και το προσδόκιμο της ζωής τους και θα έχουν καλύτερες επιδόσεις στο σχολείο. Οι ίδιοι οι αριθμοί δείχνουν ότι είναι προς το συμφέρον όλων των κοινωνικών ομάδων να περιορίσουμε τις ανισότητες».
Λόγω της οικονομικής κρίσης, χιλιάδες άνθρωποι θα δουν το κοινωνικό στάτους τους να πλήττεται και θα υπάρξει καθοδική κοινωνική κινητικότητα. Θα μπορούσε κάποιος να υποθέσει ότι έτσι θα περιοριστεί η κοινωνική ανισότητα. Αλλά αυτό δεν μπορεί να είναι θετικό.
«Δεν μπορούμε να προβλέψουμε με ακρίβεια πώς θα επηρεάσει την κατάσταση η ύφεση, γιατί πλήττει την κοινωνία και στα δύο άκρα. Οι πλούσιοι βλέπουν τα κέρδη τους να μειώνονται και την αξία των μετοχών και των ακινήτων τους να πέφτει, ενώ οι φτωχοί υποφέρουν από την ανεργία. Ανάλογα με το ποια επίδραση είναι εντονότερη και σε τι χρόνο εκδηλώνεται, άλλες φορές μια ύφεση μπορεί να οξύνει τις ανισότητες κι άλλες φορές να τις αμβλύνει. Η οικονομική κρίση του 1930, για παράδειγμα, περιόρισε την ανισότητα στη Βρετανία, γιατί οι τιμές των αγαθών μειώνονταν γρηγορότερα από τους μισθούς οπότε -με πραγματικούς όρους- οι άνθρωποι μπορούσαν να αγοράσουν περισσότερα με λιγότερα χρήματα. Πάντως, πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι για έναν άνθρωπο της μεσαίας τάξης, η απώλεια του μηνιαίου εισοδήματος μπορεί να έχει ιδιαίτερα δραματικές συνέπειες, που σε πολύ μεγάλο βαθμό συνδέονται με την απώλεια του στάτους. Το πρόβλημα της ανεργίας δεν είναι αποκλειστικά οικονομικό: ο άνεργος αρχίζει να αισθάνεται άχρηστος, ανεπιθύμητος και αποτυχημένος. Γιατί ανάμεσα στα οφέλη της εργασίας είναι ότι προσφέρει -ή πρέπει να προσφέρει- επιβεβαίωση.
Είναι πάντως εξαιρετικά δύσκολο να προβλέψουμε τι εικόνα θα διαμορφωθεί αυτή τη φορά. Αλλά όπως δείχνει και η έρευνά μας, είναι βέβαιο ότι και στις σημερινές συνθήκες οι κυβερνήσεις μπορούν να κάνουν πολλά πράγματα για να βελτιώσουν το επίπεδο ζωής των πολιτών τους».
Εννοείτε ότι εξαρτάται από τις πολιτικές που θα ακολουθήσει κάθε κυβέρνηση το αν τελικά από την κρίση θα προκύψουν κοινωνίες με μεγαλύτερη ή μικρότερη ανισότητα;
«Ναι, είμαι βέβαιος ότι μπορούν να εφαρμόσουν πολιτικές που θα εξασφαλίσουν τον περιορισμό των κοινωνικών ανισοτήτων. Βεβαίως, οι κυβερνήσεις έχουν διοχετεύσει τεράστια ποσά για να στηρίξουν τις τράπεζες και να τονώσουν την οικονομία, οπότε πρέπει να φροντίσουν αυτές οι δαπάνες να πιάσουν τόπο. Θα πρέπει να τολμήσουν πιο προοδευτική φορολόγηση, να πάρουν μέτρα για τους φορολογικούς παραδείσους -κάτι που είναι εφικτό- και οπωσδήποτε να χτυπήσουν τη φοροδιαφυγή. Και για όλα αυτά χρειάζονται ευρεία κοινωνική συναίνεση, χρειάζονται την υποστήριξη των πολιτών όλων των στρωμάτων που θα αναγνωρίζουν γιατί επιβάλλονται κάποια μέτρα, ότι είναι προς το συμφέρον της κοινωνίας».
Σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο, όπου οι συγκρίσεις όλο και συχνότερα, αναπόφευκτα, θα γίνονται ανάμεσα σε ανθρώπους διαφορετικών κοινωνιών, δεν θα γίνεται όλο και πιο δύσκολο να μιλάμε για σχετική φτώχεια και σχετικό πλούτο; Και άρα πιο δύσκολο να περιορίσουμε τα κοινωνικά προβλήματα που προκαλεί η ανισότητα;
«Νομίζω ότι, πράγματι, στο μέλλον θα δούμε να αυξάνεται η σπουδαιότητα των διεθνών διαφορών. Ας πάρουμε όμως την Ευρώπη, που μας ενδιαφέρει περισσότερο. Το κλειδί, νομίζω, είναι το κατά πόσο θα δούμε να διαμορφώνεται ένα είδος ενιαίας κοινωνικής ιεραρχίας. Αυτή τη στιγμή έχουμε την αίσθηση ότι οι ιεραρχίες που σχηματίζουν τις πυραμίδες του κοινωνικού στάτους είναι πρωτίστως εθνικές πυραμίδες. Θα έρθει, όμως, μια ημέρα που θα αισθανόμαστε ότι υπάρχει μια ενιαία ευρωπαϊκή πυραμίδα. Θα έλεγα ότι αυτό θα εξαρτηθεί από την πορεία της πολιτικής ενοποίησης της Ε.Ε., την οποία θεωρώ περισσότερο σημαντική από τις συγκρίσεις που γίνονται ανάμεσα στα διαφορετικά εισοδήματα στο εσωτερικό της Ευρώπης».
Richard Wilkinson, Kate Pickett, «The Spirit Level: Why More Equal Societies Almost Always Do Better», εκδ. Allen Lane
http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=39964
-
BMJ 1997;314:591 (22 February)
Socioeconomic determinants of health: Health inequalities: relative or absolute material standards?
Richard G Wilkinson,
senior research fellow,
Trafford Centre for Medical Research University of Sussex Brighton BN1 9RY, R.G.Wilkinson@sussex.ac.uk
Introduction
That mortality in developed countries is affected more by relative than absolute living standards is shown by three pieces of evidence. Firstly, mortality is related more closely to relative income within countries than to differences in absolute income between them. Secondly, national mortality rates tend to be lowest in countries that have smaller income differences and thus have lower levels of relative deprivation. Thirdly, most of the long term rise in life expectancy seems unrelated to long term economic growth rates. Although both material and social influences contribute to inequalities in health, the importance of relative standards implies that psychosocial pathways may be particularly influential. During the 1980s income differences widened more rapidly in Britain than in other countries; almost a quarter of the population now lives in relative poverty. The effects of higher levels of relative deprivation and lower social cohesion may already . . .
http://www.bmj.com/cgi/content/extract/314/7080/591 (http://www.bmj.com/cgi/content/extract/314/7080/591)
-
24 Αυγούστου 2010.
της Καίτης Βασιλάκου.
Τι εννοούμε, όταν λέμε ότι κάποιος είναι φτωχός; Εννοούμε ότι δεν έχει χρήματα για να πάει διακοπές το καλοκαίρι ή ότι δεν έχει να φάει; Ότι δεν μπορεί να στείλει το παιδί του στο φροντιστήριο για να προετοιμαστεί για τις πανελλήνιες ή ότι δεν έχει ένα ρούχο να του φορέσει;
Σε εποχές παλαιότερες - όχι πάντως και πολύ παλαιότερες - παντού στον κόσμο, όταν λέγαμε ότι κάποιος ήταν φτωχός, εννοούσαμε ότι δεν μπορούσε να εξασφαλίσει με σιγουριά τον επιούσιο. Η φτώχεια του ήταν αμέσως ορατή: κυκλοφορούσε με τριμμένα, μπαλωμένα ρούχα και το χειμώνα κρύωνε, γιατί, αν είχε παλτό, αυτό ήταν λιωμένο και τρύπιο.
Έχω στο μυαλό μου εικόνες από ρώσικα μυθιστορήματα του 19ου αιώνα, όπου μέσα στο τρομακτικό κρύο του ρωσικού χειμώνα οι φτωχοί γυρίζουν στους δρόμους τουρτουρίζοντας, τυλιγμένοι σε φθαρμένα, άθλια πανωφόρια που είναι αδύνατο να τους ζεστάνουν.
Αλλά και η δυτική Ευρώπη του Ντίκενς και του Ουγκώ δεν είναι καλύτερη. Θυμηθείτε το Γιάννη Αγιάννη και τη φοβερή του πείνα.
Θυμηθείτε το κοριτσάκι με τα σπίρτα του Άντερσεν.
Την Πείνα του Κνουτ Χάμσουν.
Δεν είναι τελικά πολύς καιρός που ο δυτικός κόσμος ξέφυγε από αυτή την έσχατη φτώχεια και αναβάθμισε τη σχετική λέξη. Φτωχοί βέβαια αυτού του τύπου εξακολουθούν να υπάρχουν παντού, αλλά σήμερα, όταν ο δυτικός άνθρωπος μιλά για φτώχεια στη δική του κοινωνία, εννοεί άλλα πράγματα.
Έτσι ο μέσος φτωχός του δυτικού κόσμου μερικές φορές δεν ξεχωρίζει από το μέσο πλούσιο.
Κατ’ αρχήν είναι σχετικά καλά ντυμένος.
Αυτό ανάγκασε τους πλούσιους να εφεύρουν διάφορα τρικ για να είναι διακριτοί και να μη συγχέονται με τους φτωχούς. Τα τρικ αυτά λέγονται σινιέ ρούχα. Ο φτωχός μπορεί να είναι καλοντυμένος και φρεσκοσιδερωμένος, όμως δεν φορά επώνυμες μάρκες ρούχων.
Η διάκριση πλούσιων και φτωχών έχει περάσει δηλαδή σε άλλο επίπεδο και όσοι μετρίων εισοδημάτων θέλουν να ξεγελάσουν τον περίγυρό τους, κάνουν αιματηρές οικονομίες για να αγοράσουν τις επώνυμες μάρκες. Ανόητοι άνθρωποι βέβαια, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα.
Επίσης ο δυτικός μέσος φτωχός δεν ανησυχεί για τον επιούσιο.
Το ψυγείο του είναι συνήθως γεμάτο τρόφιμα που αγοράζει από το σούπερ μάρκετ της γειτονιάς του. Είναι ενδιαφέρον ότι οι σημερινοί δυτικοί φτωχοί είναι κατά κανόνα παχείς, ενώ οι πλούσιοι είναι αδύνατοι. Δεν ξέρω, αλλά υποπτεύομαι ότι και αυτό είναι ένα τρικ για να διακρίνονται από τους φτωχούς. Αλλιώς δεν έχει νόημα αυτή η τρελή μόδα των αποστεωμένων πλούσιων που αρνούνται την ευχαρίστηση της γεύσης περιτριγυρισμένοι από τόνους εκλεκτών εδεσμάτων.
Ωστόσο ο φτωχός της δύσης έχει κι αυτός τα προβλήματά του.
Αν αρρωστήσει, πρέπει να αρκεστεί στην ιατρική περίθαλψη που του παρέχει το κράτος. Οι πανάκριβοι ιδιώτες γιατροί είναι απλησίαστοι για το βαλάντιό του.
Αν χάσει τη δουλειά του, θα πρέπει να βολευτεί με το επίδομα ανεργίας και αργότερα με τα συσσίτια του δήμου και της εκκλησίας. Αλλά επειδή μέσα στην οικογένεια είναι σπάνιο να χάσουν όλα τα εργαζόμενα μέλη τη δουλειά τους συγχρόνως, πάντα υπάρχει λίγο χρήμα για την απλή επιβίωση.
Αν είναι πολύ φτωχός, δεν πάει διακοπές το καλοκαίρι, κάθεται στο σπίτι του και δροσίζεται με τον ανεμιστήρα. Η ώρα του περνά πίνοντας καμιά μπίρα με φίλους ή παρακολουθώντας τηλεόραση.
Διότι πρέπει να σημειώσουμε ότι τα φτωχά δυτικά νοικοκυριά διαθέτουν σήμερα ηλεκτρικές συσκευές: ψυγείο, κουζίνα, τηλεόραση και ηλεκτρικό σίδερο οπωσδήποτε. Διαθέτουν επίσης τηλέφωνο. Και πιθανόν και άλλες συσκευές, όπως π.χ. πλυντήριο ρούχων.
Επίσης διαθέτουν μπάνιο. Μερικές φορές ο δυτικός μέσος φτωχός διαθέτει και αυτοκίνητο.
Στις γιορτές, π.χ. τα Χριστούγεννα και το Πάσχα, η οικογένειά του θα στρώσει τραπέζι και, όσο κι αν έχουν ακριβύνει οι τιμές, όμως μια μερίδα κρέας θα μπορέσουν να τη γευτούν τα μέλη της. Δεν θα είναι όπως τα Χριστούγεννα εκείνου του φτωχού υπαλλήλου του Σκρουτζ που δεν μπορούσε να αγοράσει ούτε ένα μπούτι γαλοπούλας για τα παιδιά του.
Τα παιδιά του φτωχού φοιτούν στο δημόσιο σχολείο. Αν είναι καλοί μαθητές, μπορεί να περάσουν στο Πανεπιστήμιο και να γίνουν επιστήμονες. Αν όχι, θα γίνουν τεχνίτες. Αποκεί και πέρα εξαρτάται πλέον από πολλούς (και άδηλους)παράγοντες, αν θα παραμείνουν στο οικονομικό επίπεδο των γονιών τους ή αν θα καταφέρουν να ξεφύγουν από αυτό.
Ενώ όμως ο μέσος δυτικός φτωχός λίγο πολύ επιβιώνει με κάποια αξιοπρέπεια στην κοινωνία, ο φτωχός σε άλλες περιοχές του πλανήτη μας είναι εξαθλιωμένος.
Η κατοικία του σε κάποιες χώρες είναι από λάσπη, χαρτόνι ή λαμαρίνα, άλλοτε είναι απλώς η σκιά ενός δέντρου. Μέσα στο σπίτι του το πρώτο πράγμα που δεν υπάρχει είναι το μπάνιο. Συχνά δεν υπάρχει ούτε τρεχούμενο νερό. Επίσης δεν υπάρχουν ηλεκτρικές συσκευές, διότι μπορεί να μην υπάρχει ούτε ηλεκτρικό ρεύμα. Αν όμως υπάρχει, βλέπει κανείς με έκπληξη μια συσκευή τηλεόρασης.
Η εμφάνισή του παραπέμπει αμέσως στη φτώχεια του και σε ορισμένες περιπτώσεις ο υποσιτισμός του είναι φανερός. Εδώ ο φτωχός είναι αδύνατος, τόσο αδύνατος, όσο οι σκελετωμένοι πλούσιοι του δυτικού κόσμου.
Χρήματα διαθέτει ελάχιστα, άλλοτε δεν διαθέτει καθόλου.
Επομένως η υγεία του είναι αφημένη στα χέρια του Θεού. Αν αρρωστήσει, μπορεί να γίνει από μόνος του καλά, ειδάλλως θα παραμείνει άρρωστος κι αν ζήσει, έζησε.
Τα παιδιά του μεγαλώνουν στους δρόμους και συνήθως δεν πάνε σχολείο. Μαθαίνουν να επιβιώνουν με την πείνα και την εξαθλίωση ή, αν δεν αντέχουν, πεθαίνουν.
Ο επιούσιος εννοείται ότι δεν είναι πάντα εξασφαλισμένος, εκτός αν ο φτωχός δουλεύει κάπου, οπότε, για όσο καιρό δουλεύει, λίγο φαγητό μπαίνει στο χωματένιο ή χαρτονένιο ή τσίγκινο σπίτι του. Μια καλή λύση για τον επιούσιο, είναι να γίνει ο φτωχός μέλος κάποιας συμμορίας. Μια άλλη καλή λύση είναι να προσφέρει ερωτικές υπηρεσίες σε πλούσιους.
Τα κράτη, στα οποία ανήκει αυτό το είδος του φτωχού, κυνηγούν τις συμμορίες και τον παράνομο αγοραίο έρωτα βοηθούμενα συχνά και από οργανώσεις, κυβερνητικές και μη, του δυτικού κόσμου. Φυσικά ματαιοπονούν, διότι αυτό που έπρεπε να κυνηγήσουν είναι η φτώχεια. Αλλά κάτι τέτοιο δεν το κάνουν.
Αυτό το είδος του φτωχού έχει βέβαια τις διαβαθμίσεις του.
Υπάρχει ο απόλυτα φτωχός που δεν έχει στον ήλιο μοίρα κι αποκεί και πέρα αρχίζουν οι διάφορες παραλλαγές. Γενικά όμως ο μη δυτικός φτωχός δεν μπορεί να ξεπεράσει ένα όριο και δεν ξεγελά ποτέ τον περίγυρό του. Είναι φτωχός και αυτό φαίνεται με την πρώτη ματιά.
Έτσι, ενώ στον ανεπτυγμένο κόσμο ο αγώνας γίνεται για να εξασφαλιστεί ο φτωχός απέναντι στην ακρίβεια, την ανεργία, την ελλιπή ιατρική περίθαλψη και εκπαίδευση, στον τρίτο κόσμο ο αγώνας γίνεται για να εξασφαλίσει το καθημερινό του φαγητό.
Υπάρχει λοιπόν φτώχεια σχετική και φτώχεια απόλυτη και αυτό είναι ένα σημερινό φαινόμενο. Αντίθετα στο παρελθόν ο φτωχός ήταν παντού ο ίδιος, πεινασμένος, σκελετωμένος και ρακένδυτος.
Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι πρέπει να επαναπαυθούμε όσοι δεν ανήκουμε στο λεγόμενο τρίτο κόσμο και να κάνουμε το σταυρό μας που δεν κατοικούμε σε χαρτονένια σπίτια. Οποιαδήποτε προνόμια έχει κερδίσει ο πολίτης του δυτικού κόσμου, πρέπει να τα φρουρεί ως κόρη οφθαλμού και εννοείται ότι πολλά ακόμα έχουν να γίνουν για να εξομαλυνθεί όσο γίνεται η οικονομική ανισότητα που επικρατεί και στις ανεπτυγμένες χώρες. Το όραμα των υγιώς σκεπτόμενων πολιτών δεν μπορεί να είναι άλλο από μια κοινωνία όπου ο πλούτος θα είναι κατανεμημένος με δικαιότερο τρόπο και δεν θα είναι χαώδης η διαφορά μεταξύ πλούσιων και φτωχών, όπως συμβαίνει σήμερα.
Στα δύο link που παραθέτω μπορούμε να πάρουμε μια μικρή γεύση του τι σημαίνει να είσαι φτωχός στο Τσαντ παραδείγματος χάριν, μια αφρικανική χώρα με τεράστιες έρημες εκτάσεις, με χαμόδεντρα και με άθλιες καλύβες. Ο ΟΗΕ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου: 10.000.000 άνθρωποι λιμοκτονούν εκεί. Παντού είναι σπαρμένοι σκελετοί αγελάδων και προβάτων και ανάμεσά τους παίζουν τα παιδιά.
Η επιφάνεια της λίμνης Τσαντ έχει τα τελευταία σαράντα χρόνια συρρικνωθεί κατά 9Ο% και οι ειδικοί φοβούνται ότι μπορεί να εξαφανιστεί σε είκοσι χρόνια. Μαζί με τη λίμνη θα εξαφανιστεί και η ζωή που εξαρτάται από αυτήν. Όσο περισσότερο κατεβαίνει η στάθμη της λίμνης, τόσο μεγαλύτερη είναι η συγκέντρωση βακτηριδίων στο νερό. Αλλά οι κάτοικοι χρειάζονται το νερό για να επιβιώσουν. Το πίνουν και αρρωσταίνουν. Προσπαθούν να καλλιεργήσουν τη γη, όμως η έρημος εξαπλώνεται συνέχεια και τα καλλιεργήσιμα εδάφη λιγοστεύουν. Τώρα έχουν φτάσει στο σημείο να μη μπορούν πια να τραφούν από τη γη τους. Η πείνα τούς κρατά αιχμάλωτους.
Στο Τσαντ θα συναντήσουμε κάτι ανάλογο με τις σταχομαζώχτρες του μας απαθανάτισε ο Παπαδιαμάντης: γυναίκες που μαζεύουν σπόρους από μυρμηγκοφωλιές. Εν τω μεταξύ ο εμφύλιος μαίνεται στη χώρα.
http://www.bild.de/BILD/politik/2010/08/08/afrika-armer-tschad/diese-bilder-erzaehlen-die-geschichte-der-armut.html
http://www.elmundo.es/elmundo/2010/08/11/internacional/1281478610.html
Δύο ακόμα παρατηρήσεις:
α) Είναι πρόκληση να βλέπουμε κάθε φορά στις παραμονές του Πάσχα καλοταϊσμένες κυρίες με βαμμένα ξανθά μαλλιά να κλαίγονται στην τηλεόραση ότι δεν θα μπορέσουν να αγοράσουν αρνάκι , επειδή ακρίβυνε. Ας μη φάνε αρνάκι, ας φάνε κοτόπουλο. Και ας μην ξοδεύουν τα πολύτιμά χρήματά τους στα κομμωτήρια. Έτσι κι αλλιώς είναι σε μια ηλικία που κανείς δεν τις προσέχει.
β)Είναι πρόκληση να διαμαρτυρόμαστε ότι οι διακοπές μας φέτος στα νησιά ήταν μικρότερης διάρκειας, επειδή δεν μας έφτασαν τα λεφτά. Σε κάποια άλλα μέρη του κόσμου μας οι άνθρωποι πεθαίνουν από πείνα. Καλύτερα να διαμαρτυρηθούμε γι αυτούς.
http://dialogoi.enet.gr/post/%CF%86%CF%84%CF%8E%CF%87%CE%B5%CE%B9%CE%B1-%CF%83%CF%87%CE%B5%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%86%CF%84%CF%8E%CF%87%CE%B5%CE%B9%CE%B1-%CE%B1%CF%80%CF%8C%CE%BB%CF%85%CF%84%CE%B7