Forum Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας
Άλλες κατηγορίες μηνυμάτων => Αποσπάσματα από τον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο => Μήνυμα ξεκίνησε από: Argirios Argiriou στις 29 Οκτωβρίου 2025, 22:25:00
-
protagon.gr 28-10-2025
Μέρες του 1939-40
του Ανδρέα Παππά.
Η διεθνής κατάσταση λίγο πριν και κατά τη στιγμή που ο Μουσολίνι διέταξε την επίθεση κατά της Ελλάδας: Η Γαλλία είχε καταρρεύσει στρατιωτικά απέναντι στη γερμανική εισβολή. Η Ιταλία, επεδίωκε να αποσπάσει μερίδιο από τα λάφυρα της νίκης, ως σύμμαχος του Χίτλερ. Η Βρετανία είχε μείνει μόνη της απέναντι στη ναζιστική Γερμανία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες παρέμεναν σε απόσταση, ενώ η ΕΣΣΔ βρισκόταν σε περίοδο «μήνα του μέλιτος» με τη ναζιστική Γερμανία.
Ποιο ήταν το διεθνές περιβάλλον, και ειδικότερα τα πολιτικοστρατιωτικά δεδομένα, όταν η Ελλάδα δέχτηκε επίθεση από την Ιταλία, στις 28 Οκτωβρίου του 1940; Η Γαλλία είχε ηττηθεί κατά κράτος από τους Γερμανούς τον Μάιο-Ιούνιο. Ο Ντε Γκωλ από το Λονδίνο προσπαθούσε να περισώσει ό,τι ήταν εφικτό από την (έως τότε) κραταιά Γαλλική Αυτοκρατορία. Η Ιταλία είχε κηρύξει μόλις τον Ιούνιο του 1940 τον πόλεμο στη Γαλλία, προσδοκώντας να αρπάξει κι εκείνη κάποια κόκαλα από τη λεία, με την ιδιότητα της «εκ του ασφαλούς νικήτριας». Η Βρετανία, μόνη πλέον αντίπαλος της ναζιστικής Γερμανίας, περνούσε πολύ δύσκολες μέρες (και κυρίως νύχτες) από τους ανηλεείς βομβαρδισμούς της Λουφτβάφε στο πλαίσιο της λεγόμενης Μάχης της Αγγλίας. Στις Ηνωμένες Πολιτείες το ρεύμα του απομονωτισμού και της μη εμπλοκής στον πόλεμο παρέμενε εξαιρετικά ισχυρό. Μάλιστα, τα πράγματα έδειχναν να πηγαίνουν όλο και χειρότερα για τους ανθιστάμενους Βρετανούς, καθώς σύντομα θα αναγκάζονταν να αντιμετωπίσουν και τους Ιταλούς στη βόρεια και ανατολική Αφρική, αλλά και να βυθίσουν τον γαλλικό στόλο στο Μερς-ελ-Κεμπίρ της Αλγερίας, ώστε να μην πέσει στα χέρια των Γερμανών. Αυτά στην (ας την πούμε, για λόγους συντομίας) Δύση. Και η Σοβιετία; Η αχανής Eνωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (τέσσερις λέξεις, τέσσερα τεράστια ψέματα, έλεγε ο Καστοριάδης) ζούσε, ήδη από τον Αύγουστο του 1939, τον μήνα του μέλιτος με τη χιτλερική Γερμανία. Μια σύντομη αναδρομή στο παρελθόν θα φωτίσει οπωσδήποτε καλύτερα τη γερμανοσοβιετική προσέγγιση.
Μέχρι το 1933-34, ο Στάλιν, και φυσικά η Κομιντέρν την οποία είχε ήδη μετατρέψει σε κάτι σαν παράρτημα του σοβιετικού Υπουργείου Εξωτερικών, ακολουθούσαν τη στρατηγική «τάξη εναντίον τάξης». Σε απλά ελληνικά, θεωρούσαν κύριο αντίπαλο τη Σοσιαλδημοκρατία, κατηγορώντας τη ότι «αποπροσανατολίζει» το προλεταριάτο, εμποδίζοντάς το να περάσει στην επαναστατική δράση και να ανατρέψει τον καπιταλισμό. Οι σοσιαλδημοκράτες αποκαλούνταν «σοσιαλφασίστες», ο Ταίλμαν, πρόεδρος του Κ.Κ. Γερμανίας, έλεγε τον Δεκέμβριο του 1931: «Μερικά ναζιστικά δέντρα δεν πρέπει να μας κρύβουν το δάσος-στόχο, που είναι οι σοσιαλδημοκράτες». Μάλιστα, ναζί και κομμουνιστές είχαν συμπράξει, το 1931 (δημοψήφισμα) και το 1932 (απεργία στις συγκοινωνίες), κατά της σοσιαλδημοκρατικής κυβέρνησης της Πρωσίας. UnmuteRemaining Time -0:00 Fullscreen Ολα αυτά έως ότου ο Στάλιν διαπιστώσει ότι η μέχρι τότε ακολουθούμενη «γραμμή» δεν έφερε την προλεταριακή επανάσταση αλλά τον… Χίτλερ. Με οδυνηρό για τους ίδιους τρόπο, οι Γερμανοί κομμουνιστές, και βέβαια και το «καθοδηγητικό κέντρο», έβλεπαν πού είχαν οδηγήσει οι επιθέσεις κατά των φυσικών τους συμμάχων, των σοσιαλδημοκρατών. Από την πλευρά του Στάλιν, ακολούθησε λοιπόν το 1934 μια τεράστια κωλοτούμπα, όπως θα τη λέγαμε ίσως σήμερα. Στο 7ο Συνέδριο της Κομιντέρν, τον Ιούλιο-Αύγουστο του 1935, επισημοποιήθηκε η νέα γραμμή πλεύσης: συμμαχίες παντού, όχι μόνο με τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, αλλά και με την «προοδευτική μερίδα της αστικής τάξης», προκειμένου να αποκρουστεί η φασιστική απειλή. Αρχισε, λοιπόν, η λεγόμενη «ροζ πενταετία» (1934-39). Λαϊκά μέτωπα, κοινή δράση στα συνδικάτα, συνέδρια διανοουμένων και συγγραφέων κατά του φασισμού, αντιφασιστικά έντυπα και συνθήματα, πρωτοβουλίες υπέρ της σκληρά δοκιμαζόμενης από το 1936 Ισπανικής Δημοκρατίας.
Ωστόσο, ο αντιφασιστικός οίστρος της Μόσχας και των κομμουνιστικών κομμάτων κράτησε μέχρι τον Αύγουστο του 1939. Τότε, αιφνιδιαστικά και με ακραία κυνικό τρόπο, ήρθαν και πάλι όλα τούμπα. Ο φον Ρίμπεντροπ και ο Μόλοτοφ [και όχι Μολότοφ, όπως επί χρόνια τον λέγαμε και τον γράφαμε], υπουργοί Εξωτερικών του Τρίτου Ράιχ και της ΕΣΣΔ αντίστοιχα, υπέγραψαν Σύμφωνο Μη Επίθεσης, το οποίο μάλιστα θα έφερε έκτοτε τα ονόματά τους. Επιπλέον, στο Σύμφωνο υπήρχε και παράρτημα («πρωτόκολλο») όπου γινόταν απροκάλυπτα λόγος για διαμελισμό της Πολωνίας, τον τέταρτο έπειτα από εκείνους του 1772, του 1793 και του 1795. Ετσι, ήδη στα τέλη Σεπτεμβρίου, και αφού βέβαια είχε προηγηθεί η γερμανική εισβολή η οποία και πυροδότησε την έκρηξη του Παγκοσμίου Πολέμου, Χίτλερ και Στάλιν έθεσαν σε εφαρμογή το «πρωτόκολλο», με τη Σοβιετία να «καταπίνει» περίπου τη μισή Πολωνία. Μάλιστα, την άνοιξη του 1940, στο δάσος του Κατύν, οι Σοβιετικοί δολοφόνησαν εν ψυχρώ, με μια σφαίρα στον σβέρκο (σήμα κατατεθέν των σοβιετικών μυστικών υπηρεσιών), περισσότερα από 20.000 μέλη της πολωνικής ελίτ, στρατιωτικούς, επιστήμονες, καθηγητές και άλλους, ώστε να δυσκολέψουν όσο το δυνατόν περισσότερο την όποια πιθανότητα να ξανασταθεί στα πόδια του το θύμα τους, η Πολωνία. Επίσης, τον Ιούνιο του 1940, και πάντοτε με την ανοχή/συνενοχή του Τρίτου Ράιχ, ο Στάλιν θα «καταπιεί» και τις τρεις χώρες της Βαλτικής (Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία), ολοκληρώνοντας έτσι τα επεκτατικά του σχέδια.
Συνέπειες του Συμφώνου; Πρώτον και σημαντικότερο, έλυσε τα χέρια του Χίτλερ ώστε να εισβάλει, μόλις λίγες μέρες αργότερα, στην Πολωνία, με συνέπεια να ξεσπάσει τίποτα λιγότερο από ένας πρωτόγνωρα καταστροφικός και ανθρωποβόρος Παγκόσμιος Πόλεμος. Μια άλλη συνέπεια του Συμφώνου Ρίμπεντροπ – Μόλοτοφ, έστω και λιγότερο μοιραία για την ανθρωπότητα αυτή, ήταν το σοκ που υπέστησαν οι ηγεσίες των κομμουνιστικών κομμάτων αλλά και όλοι όσοι, μέλη των Κ.Κ. ή απλοί συνοδοιπόροι, είχαν στρατευτεί (ενίοτε και κυριολεκτικά, όπως στην περίπτωση του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου) στην υπόθεση του αντιφασισμού. Σε κάποιο από τα βιβλία του, ο Καίσλερ περιγράφει πώς έμεινε άναυδος όταν είδε, σε Επίκαιρα της εποχής, τον φον Ρίμπεντροπ να προσγειώνεται στο αεροδρόμιο της Μόσχας και η μπάντα του Κόκκινου Στρατού να παιανίζει το «Το τραγούδι του Χορστ Βέσελ», τον ύμνο των ναζί! Oσο για τον Μόλοτοφ, σε ομιλία του στο Ανώτατο Σοβιέτ στις 31 Οκτωβρίου του 1939, αναφερόμενος στον πόλεμο που είχε ξεσπάσει ήδη, έλεγε: «Μπορεί κανείς να αποδέχεται ή να απορρίπτει την ιδεολογία του ναζισμού, όπως και οποιοδήποτε άλλο ιδεολογικό σύστημα. Είναι ζήτημα πολιτικών απόψεων. […] Γι’ αυτό είναι όχι μόνο ανόητο αλλά και εγκληματικό να εξαπολύεται ένας πόλεμος για την καταστροφή του χιτλερισμού, καμουφλαρισμένος [sic] σαν μάχη για τη δημοκρατία». Σε πιο πρακτικό επίπεδο, όλα αυτά σήμαιναν ριζική αναπροσαρμογή στην πολιτική «γραμμή» των κομμουνιστικών κομμάτων, πειθήνιων εκτελεστών (μέσω και της Κομιντέρν) των επιθυμιών/εντολών της Μόσχας. Τέρμα πια τα αντιφασιστικά λάβαρα και συνθήματα, «προσαρμογή στα νέα δεδομένα» (τι κομψή διατύπωση!). «Ο πόλεμος είναι ενδοϊμπεριαλιστική σύγκρουση που δεν αφορά το προλεταριάτο και τους κομμουνιστές». Αυτή ήταν η καινούργια γραμμή πλεύσης. Ενδεικτικά του κλίματος της εποχής ήταν όσα συνέβησαν στο Κ.Κ. Γαλλίας, το ισχυρότερο τότε κομμουνιστικό κόμμα στη δυτική Ευρώπη, αφού το γερμανικό, το ιταλικό και το ισπανικό ήταν εκτός νόμου, ενώ το βρετανικό παρέμενε εξαιρετικά αδύναμο. Ο τότε γραμματέας του Κ. Κ. Γαλλίας λοιπόν, ο Μορίς Τορέζ, λιποτάκτησε, όπως και αρκετοί κομμουνιστές άλλωστε, αρνούμενος να πολεμήσει τους Γερμανούς. Κατέφυγε μάλιστα στη Μόσχα (πού αλλού;), όπου, με το ψευδώνυμο Ιβανόφ, έζησε μέχρι τον Νοέμβριο του 1944, όταν πλέον το μεγαλύτερο μέρος της Γαλλίας είχε απελευθερωθεί. Ολα αυτά βέβαια, μέχρι μιαν άλλη ημερομηνία-κλειδί, 22 Ιουνίου 1941, όταν ο Χίτλερ επιτέθηκε στη Σοβιετία του Στάλιν, του έως τότε συμμάχου του, του συνεταίρου του στον αφανισμό της Πολωνίας. Αυτή, λοιπόν, ήταν σε γενικές γραμμές η κατάσταση στην Ευρώπη τον Οκτώβριο του 1940, όταν ο Μουσολίνι διέταξε την επίθεση κατά της Ελλάδας. Στα σχετικά με την Ελλάδα όμως, και ειδικότερα στο πώς όλα όσα ανέφερα πιο πάνω επηρέασαν το (σχεδόν διαλυμένο από το καθεστώς του Μεταξά) ΚΚΕ, θα επανέλθω σύντομα.
O Ανδρέας Παππάς είναι συγγραφέας και επιμελητής εκδόσεων
https://www.protagon.gr/themata/meres-tou-1939-40-44343241639 (https://www.protagon.gr/themata/meres-tou-1939-40-44343241639)