Malaria prophylaxis

[Γιώργος Κανελλόπουλος]

α) Μου είπαν φαρμακοποιοί πως κάποιος που θα πάρει το Malarone για προφύλαξη ελονοσίας σε ταξίδι θα πρέπει να το πληρώσει εξ' ολοκλήρου, γιατί δεν το καλύπτουν λέει τα ταμεία. Επειδή δεν είναι φθηνό φάρμακο (για ένα μήνα ταξίδι κοστίζει 110 ευρώ περίπου), μπήκα στον κόπο να ρωτήσω:
Το Malarone υπάρχει στον Ε.Ο.Φ. με τη συγκεκριμένη ένδειξη και δεν περιλαμβάνεται στην αρνητική λίστα. Για ποιο λόγο θα μπορούσε να μην καλύπτεται;

β) Ξέρετε κάποιο σκεύασμα δοξυκυκλίνης; Γιατί όσα βρήκα στην ηλεκτρονική έκδοση του Ε.Ο.Φ δεν υπάρχουν στον τιμοκατάλογο.

[Denominator]

Ξέρετε κάποιο σκεύασμα δοξυκυκλίνης;

Vibramycin 100 mg.

[Argirios Argiriou]

Συζήτηση συναδέλφων Γενικών Ιατρών στην ομάδα ΓΕΝΙΚΟΙ / ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΙ ΙΑΤΡΟΙ ΕΛΛΑΔΑΣ στο facebook, στις 14/02/2018:

- Υπαρχει κανενας περιορισμος στο να συνταγογραφησουμε Μαλαρονη για ταξιδι σε χωρα με μαλαρια ως προφυλακτικη αγωγη;



- Κανένας περιορισμός . Το έχω συνταγογραφήσει σε ταξιδιώτες ως προφυλακτική αγωγή

- Κι εγω

- Κι εγω! Κανένα πρόβλημα ή περιορισμός.

[Γιώργος Κανελλόπουλος]

Όντως, μόνος περιορισμός το κόστος. Το συνταγογραφώ κατά προτίμηση σε ταξιδιώτες βραχείας παραμονής, αλλιώς θα προτιμήσω κάποιο από τα εβδομαδιαία, χλωροκίνη ή μεφλοκίνη, ανάλογα τον προορισμό. Με τη δοξυκυκλίνη δεν υπάρχει καλή συμμόρφωση, γιατί θα πρέπει να την παίρνουν καθημερινά κι έναν μήνα μετά.

[timex]

Με πήρε τηλέφωνο η μητέρα ενός ΛΛΥ που με έχει ΠΙ να συνταγογραφήσω στον γιο της που θα πάει  επαγγελματικό ταξίδι στην Ινδία το Malarone.

Ξέρετε με ποιο ICD-10 το συνταγογραφώ;

Πόσα κουτιά;
Πρώτη φορά θα συνταγογραφήσω κάτι τέτοιο!

[Denominator]

Με πήρε τηλέφωνο η μητέρα ενός ΛΛΥ που με έχει ΠΙ να συνταγογραφήσω στον γιο της που θα πάει  επαγγελματικό ταξίδι στην Ινδία το Malarone.

Ξέρετε με ποιο ICD-10 το συνταγογραφώ;

Πόσα κουτιά;
Πρώτη φορά θα συνταγογραφήσω κάτι τέτοιο!

Συνήθως ξεκινάμε 1-2 ημέρες πριν την αναχώρηση και διακόπτουμε μία εβδομάδα μετά την επάνοδο από το ταξίδι. Υπολογίζοντας δόση 1 χάπι την ημέρα, θα δείτε πόσα κουτιά θα χρειαστείτε ανάλογα με τη διάρκεια του ταξιδιού (κάθε κουτί έχει 12 χάπια). Προτεινόμενο ICD-10: z29.2.

[timex]

Με πήρε τηλέφωνο η μητέρα ενός ΛΛΥ που με έχει ΠΙ να συνταγογραφήσω στον γιο της που θα πάει  επαγγελματικό ταξίδι στην Ινδία το Malarone.

Ξέρετε με ποιο ICD-10 το συνταγογραφώ;

Πόσα κουτιά;
Πρώτη φορά θα συνταγογραφήσω κάτι τέτοιο!

Συνήθως ξεκινάμε 1-2 ημέρες πριν την αναχώρηση και διακόπτουμε μία εβδομάδα μετά την επάνοδο από το ταξίδι. Υπολογίζοντας δόση 1 χάπι την ημέρα, θα δείτε πόσα κουτιά θα χρειαστείτε ανάλογα με τη διάρκεια του ταξιδιού (κάθε κουτί έχει 12 χάπια). Προτεινόμενο ICD-10: z29.2.

Μέχρι πόσα κουτιά μπορώ να γράψω; Αν λείψει για ένα μήνα ή και περισσότερο θα πρέπει να καλύψω όλο το χρονικό διάστημα;;

[Γιώργος Κανελλόπουλος]

Για μήνα, θα πατήσω αγωγή μηνός και θα μπορώ έτσι να γράψω όσα κουτιά χρειάζονται. Είναι σε μια σχετική έλλειψη, ας αρχίσει ο φαρμακοποιός του να συλλέγει κουτιά. Το μαλαρόν έχει το καλύτερο προφίλ ασφάλειας, αλλά για μεγάλα ταξίδια, υπάρχουν και τα εβδομαδιαία φάρμακα, που βολεύουν αρκετούς ταξιδιώτες. Χρειάζονται μια εξοικείωση, λόγω πιθανών αντενδείξεων. Μπορεί να επισκεφθεί ένα γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικής για να τσεκάρουν και τι εμβόλια χρειάζεται για το ταξίδι του. Τι σημαίνει ΛΛΥ;

[Argirios Argiriou]

Ανάρτηση του συναδέλφου ΩΡΛ Dimitris Balatsouras στην ομάδα του facebook Συνταξιδιώτες στις 07/09/2025. Την αναδημοσιεύω μετά από άδειά του:

ΕΛΟΝΟΣΙΑ (MALARIA) ΚΑΙ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΕΣ

Με αφορμή μια πρόσφατη ανάρτηση ενός μέλους της ομάδας μας που έπαθε σοβαρής μορφής ελονοσία, και αφού είδα να γράφονται κάποιες ανοησίες από "ταξιδευτές", θα κάνω μια σχετική ανάρτηση κατόπιν προτροπής και του διαχειριστή μας, για να σας δώσω μερικές πληροφορίες, πιστεύω χρήσιμες για όλους τους ταξιδιώτες. Είχα κάνει την ίδια ανάρτηση σε άλλο ταξιδιωτικό site παλιότερα, και σήμερα έκανα μια επικαιροποίηση κάποιων στοιχείων. Για όσους δεν με γνωρίζουν, είμαι γιατρός χωρίς όμως να έχω κάποια σχετική ειδικότητα, π.χ. λοιμωξιολόγου ή τροπικής Ιατρικής. Επειδή όμως όλη μου την ζωή ταξιδεύω σε malario-πληκτες χώρες, έχω μελετήσει αρκετά το θέμα αυτό.

1. Τι είναι η ελονοσία; Είναι σοβαρή πάθηση;

Είναι μια εμπύρετη πάθηση που oφείλεται στο παράσιτο Πλασμώδιο και μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω των κουνουπιών. Eκδηλώνεται με περιοδικές κρίσεις πυρετού και ρίγους, εφίδρωση, κεφαλαλγίες, κόπωση. Σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να είναι πολύ βαρειά, προκαλώντας ακόμη και τον θάνατο, λόγω προσβολής του εγκεφάλου, των νεφρών, του ήπατος και άλλων οργάνων. Ποτέ δεν πρέπει να την παίρνουμε αψήφιστα.

2. Υπάρχει ελονοσία στην χώρα που θα πάω; Χρειάζεται να πάρω προφυλάξεις;

Στον χάρτη της εικόνας θα δείτε τις 3 κατηγορίες χωρών. Στις κόκκινες θα πρέπει οπωσδήποτε να πάρετε μέτρα (στο μεγαλύτερο μέρος της Αφρικής), στις μπλε όχι, ενώ στις κίτρινες, ανάλογα με την περιοχή κάθε χώρας που θα επισκεφθείτε. Πάντως, να λάβετε υπόψιν ότι κάθε χρόνο πεθαίνουν στην Αφρική από ελονοσία πάνω από 600.000 άτομα (για σύγκριση, οι νεκροί από Covid ήταν 222.000 το 2021, και τα επόμενα χρόνια πολύ λιγότεροι).

3. Τι προφυλάξεις για την ελονοσία υπάρχουν;

Υπάρχουν δύο τύποι προφυλάξης: η λήψη ανθελονοσιακών φαρμάκων και η αποφυγή των κουνουπιών - αντικουνουπικά υγρά ή spray, κατάλληλη ενδυμασία (κατά προτίμηση ανοιχτόχρωμα ρούχα και κάλυψη χεριών, ποδιών), αντικουνουπικές σίτες.

4. Τι ανθελονοσιακό φάρμακο να πάρω;

Υπάρχουν πολλά τέτοια φάρμακα και δεν χρειάζεται να αναλύσουμε εδώ τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του καθενός. Το καλύτερο και δραστικότερο είναι το Malarone. Έχει ελάχιστες παρενέργειες, και πάντως πολύ λιγότερες από άλλα φάρμακα της κατηγορίας αυτής, επιπλέον δε γράφεται και στον ΕΟΠΥΥ. Επίσης, είναι κατάλληλο για όλες σχεδόν τις περιπτώσεις ελονοσίας, επειδή σπάνια τα πλασμώδια δείχνουν αντίσταση στο φάρμακο αυτό. Αντένδειξη υπάρχει μόνο σε άτομα που έχουν αλλεργία στο φάρμακο, την οποία θα διαπιστώσετε όταν το πάρετε, οπότε το διακόπτετε άμεσα. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι αλλεργικό εξάνθημα ή και δύσπνοια. Επίσης, αντενδείκνυται σε άτομα με βαριά ηπατική ή νεφρική νόσο (τα οποία φαντάζομαι, δεν θα ταξιδεύουν στην Αφρική). Η δόση του φαρμάκου είναι 1 χάπι την ημέρα, στη διάρκεια του γεύματος. Το αρχίζετε 2 ημέρες πριν το ταξίδι, και το σταματάτε 7 ημέρες μετά το ταξίδι.

5. Χρειάζεται αποφυγή κουνουπιών αν παίρνω προφυλακτικά ανθελονοσιακό φάρμακο;

Ναι, είναι απαραίτητο. Η ανθελονοσιακή προφύλαξη προφυλάσσει σε μεγάλο ποσοστό, αλλά όχι 100%. Επίσης, εκτός από την ελονοσία, υπάρχουν και πολλές ακόμη παθήσεις που μεταδίδονται από τα κουνούπια στις χώρες αυτές, όπως ο Δάγγειος πυρετός, ο κίτρινος πυρετός ή διάφορες εγκεφαλίτιδες (όπως π.χ. από τον ιό του Δυτικού Νείλου). Τα αντικουνουπικά για να σας προφυλάξουν πρέπει να είναι αρκετά ισχυρά και να περιέχουν μια σημαντική ουσία, την DEET σε πυκνότητα 50-100%.

6. Γιατί οι κάτοικοι της Αφρικής δεν παίρνουν ανθελονοσιακά και εγώ που θα ταξιδέψω για λίγες μόνο μέρες, θα πρέπει να πάρω;

Οι κάτοικοι της Αφρικής θα έπρεπε να παίρνουν σε όλη τους τη ζωή φάρμακα, κάτι μη ρεαλιστικό. Αντίθετα, είναι ενήμεροι για τα συμπτώματα και αν αρρωστήσουν αρχίζουν έγκαιρα την θεραπεία. Τέλος, το σημαντικότερο είναι ότι έχουν και κάποια μορφή ανοσίας. Αντίθετα οι επισκέπτες από χώρες χωρίς malaria, είναι άτομα High Risk, κινδυνεύουν δηλαδή να αρρωστήσουν και μάλιστα βαριά. Γιαυτό επιβάλλονται οι προφυλάξεις. Αν σας πει κάποιος ότι πήγα χωρίς καμιά προφύλαξη και δεν έπαθα τίποτα, ήταν απλώς τυχερός ή έχει για διαφόρους λόγους κάποια ανοσία. Όσοι επισκεφθούν κάποια από τις χώρες που απεικονίζονται στον χάρτη, πρέπει να πάρουν όλες τις προφυλάξεις απαραιτήτως.

7. Υπάρχει εμβόλιο για την ελονοσία;

Tα τελευταία χρόνια εγκρίθηκαν από τον ΠΟΥ δύο εμβόλια αλλά η αποτελεσματικότητά τους δεν είναι μεγάλη, είναι γύρω στα 75%. Χορηγούνται κυρίως σε παιδιά και χρειάζονται 4 δόσεις, οπότε προς το παρόν δεν έχουν πρακτική εφαρμογή στους ταξιδιώτες. Είναι σίγουρο, όμως, ότι αργότερα θα ακολουθήσουν σημαντικές εξελίξεις.

8. Πως θα ενημερωθώ υπεύθυνα;

Δυστυχώς στην Ελλάδα οι περισσότεροι οικογενειακοί ιατροί δεν είναι ενημερωμένοι και αν τους ρωτήσετε είτε θα παραδεχθούν ότι δεν γνωρίζουν σχετικά και θα σας παραπέμψουν στο Υγειονομικό, είτε θα σας δώσουν λανθασμένες πληροφορίες για να μην παραδεχθούν την άγνοιά τους. Με αυτό δεν θέλω να κατηγορήσω τους Έλληνες γιατρούς, που τους θεωρώ εξαιρετικούς, αλλά πως να το κάνουμε, τις τροπικές ασθένειες, όπως είναι και φυσικό, δεν τις γνωρίζουν. Ρωτήστε μόνο αν ζείτε στο εξωτερικό, σε μεγάλες χώρες όπως το ΗΒ, η Γαλλία, η Γερμανία. Εκεί υπάρχουν πολλοί εξειδικευμένοι γιατροί και Ινστιτούτα Τροπικής Ιατρικής. Μπορείτε να βρείτε σχετικές πληροφορίες στο site του ΠΟΥ (WHO), αλλά δυστυχώς απευθύνονται κυρίως σε ειδικούς και όχι σε απλούς ταξιδιώτες. Πιό εκλαϊκευμένα στοιχεία μπορείτε να βρείτε στο site του CDC των ΗΠΑ, και μάλιστα πληροφορίες ανά χώρα:

Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links). Εγγραφή ή Είσοδος

Δυστυχώς, δεν ξέρω κατά πόσον το CDC που μέχρι τώρα ήταν Ευαγγέλιο πληροφοριών για την υγεία θα εξακολουθήσει να είναι αξιόπιστο, με την διαφαινόμενη διάλυση και παραίτηση όλων των ηγετικών του στελεχών, κατόπιν ενεργειών του αντιεμβολιαστή υπουργού Υγείας των ΗΠΑ Robert Kennedy Jr. Χρήσιμη είναι και η ενημέρωση από τον ΕΟΔΥ, αλλά να ξέρετε ότι οι πληροφορίες του δεν είναι πάντοτε επικαιροποιημένες. Για παράδειγμα, ενώ εδώ και χρόνια για το εμβόλιο κίτρινου πυρετού αρκεί μια δόση εφόρου ζωής, συνεχίζουν να αναφέρουν ότι χρειάζεται μια δόση ανά δεκαετία.

9. Ερωταποκρίσεις

Στην προηγούμενη ανάρτησή μου είχαν γίνει πολλές ερωτήσεις, στις οποίες είχα απαντήσει. Για να σας προλάβω, θα παραθέσω εδώ τις σημαντικότερες.

Πόση έκθεση σε κουνούπια χρειάζεται για να προκληθεί ελονοσία; Ακόμη και το τσίμπημα ενός μόνο μολυσμένου κουνουπιού είναι αρκετό για να προκαλέσει την πάθηση.

Πότε εκδηλώνεται η πάθηση μετά την μόλυνση; Συνήθως, το πλασμώδιο που προκαλεί την ελονοσία της Αφρικής θέλει 7-14 ημέρες για να εκδηλωθεί (περίοδο επωάσεως όπως το λέμε). Τα πλασμώδια σε άλλες περιοχές κάτι παραπάνω, μέχρι 18 μέρες. Σε σπάνιες περιπτώσεις όμως μπορεί να εκδηλωθεί ελονοσία, μετά από εβδομάδες, μήνες ή και χρόνια! Αυτό επειδή τα πλασμώδια εγκαθίστανται στο ήπαρ, μένουν σε λανθάνουσα κατάσταση και εκδηλώνονται με συμπτώματα πολύ αργότερα.

Υπάρχουν άνθρωποι που δεν τους τσιμπούν τα κουνούπια; Έχει αποδειχθεί ότι μερικούς ανθρώπους τα κουνούπια τους τσιμπούν λιγότερο και σπανίως καθόλου, χωρίς να είναι ακριβώς γνωστό το γιατί. Διάφοροι αιτιολογικοί παράγοντες μπορεί να είναι η σύνθεση των βακτηρίων του δέρματος, η οσμή του σώματος, η σωματική θερμοκρασία, η διατροφή, αλλά και γενετικοί παράγοντες.

Όσοι έχουν στίγμα μεσογειακής αναιμίας (ετεροζυγωτες) έχουν κάποια ανοσία; Ναι, ισχύει, όπως και στην δρεπανκυτταρική αναιμία.

Αν λείπεις σε κάποια χώρα με ελονοσία για 20-25 μέρες δεν είναι μεγάλο το διάστημα για να παίρνεις τα χάπια; Όχι, δεν είναι μεγάλο διάστημα. Παρενέργειες μπορεί να μην εμφανισθούν και καθόλου (στο 90%). Σε όσους εμφανισθούν μπορεί να γίνει από την αρχή, αλλά και προς το τέλος της θεραπείας.

Υπάρχουν self test για τη διάγνωση της ελονοσίας; Ξέρω ότι υπάρχουν σελφ τεστ, όχι σαν αυτά που γνωρίζετε για τον κόβιντ, αλλά σαν αυτά που χρησιμοποιούν οι διαβητικοί (με σταγόνα αίματος από το δάκτυλο). Χρειάζεται όμως κάποια εμπειρία για την ορθή χρήση τους. Σημασία έχει να αναγνωρίσετε και τα συμπτώματα (πυρετός, κεφαλαλγία, ρίγη, κλπ). Αν υπάρχουν καλύτερα να γίνει η διάγνωση σε εργαστήριο.

Για την αντιμετώπιση της ελονοσίας σε περίπτωση που νοσήσουμε στο ταξίδι, ποιά είναι η άποψη σας; Η θεραπεία είναι 3ήμερη με το ίδιο φάρμακο (Malarone), αλλά 4 χάπια την ημέρα εφάπαξ. Υπάρχουν βέβαια και άλλες θεραπευτικές επιλογές που έχουν σχέση και με την βαρύτητα της νόσου. Εκεί πραγματικά, χρειάζεται γιατρός ειδικός. Στην Αφρική σε όλα τα νοσοκομεία και τα κέντρα υγείας γνωρίζουν την πάθηση και θα πρέπει να απευθυνθείτε εκεί άμεσα.

Είναι μεταδοτικη η ελονοσία; Δεν είναι μεταδοτική από άνθρωπο σε άνθρωπο, μεταδίδεται μόνο μέσω των κουνουπιών. Επίσης, δεν μεταδίδεται μέσω του θηλασμού.

Εάν κάποιος εμφανίσει αλλεργία και αναγκαστεί να σταματήσει το φάρμακο, τι θα κάνει μετά, θα πάρει κάποιο άλλο ή θα είναι χωρίς φαρμακευτικές προφυλάξεις στο ταξίδι του; Κανονικά θα πρέπει να πάρει κάποιο άλλο φάρμακο. Οι κυριότερες επιλογές είναι δύο, η πρώτη είναι το Lariam (1 φορά την εβδομάδα, έναρξη 1-2 εβδομάδες πριν το ταξίδι, και συνεχίζουμε μέχρι και 4 εβδομάδες μετά την λήξη του ταξιδιού). Πλεονέκτημα η εβδομαδιαία δόση, αλλά δυστυχώς έχει πολύ περισσότερες παρενέργειες από το Malarone. Η δεύτερη είναι η δοξυκυκλίνη (ημερήσια δόση, έναρξη 1-2 ημέρες πριν το ταξίδι και συνεχίζουμε μέχρι και 4 εβδομάδες μετά). Παρενέργειες η φωτοευαισθησία και οι στομαχικές διαταραχές. Εάν κάποιος είναι σε όλα είναι αλλεργικός (λίγο απίθανο), θα είναι χωρίς προφύλαξη, εκτός από τα αντικουνουπικά.

Ισχύει ότι η ελονοσία προκαλείται από 3 διαφορετικά παράσιτα εκ των οποίων μόνο το ένα είναι θανατηφόρο; 5 διαφορετικά πλασμώδια είναι νοσογόνα για τον άνθρωπο και δυνητικά θανατηφόρα, αλλή η συντριπτική πλειοψηφία των θανάτων οφείλεται στο P. Falciparum, αυτό που επικρατεί στην Αφρική.

Για κάποια πάθησή μου παίρνω Plaquenil, είναι το φάρμακο αυτό αποτελεσματικο κατά της ελονοσίας ή θα πρέπει να πάρω malarone για να ταξιδέψω σε χώρα με ελονοσία; Ναι, το φάρμακο αυτό είναι αρκετό, αφού χρησιμοποιείται και σαν προφυλακτικό κατά της ελονοσίας.

Τέλος, ευχαρίστως να σας απαντήσω σε όποιες άλλες απορίες έχετε. Μη με ρωτήσετε, όμως, για κίτρινο πυρετό και για άλλα εμβόλια, επειδή σύντομα θα κάνω μια ξεχωριστή ανάρτηση, εκτός αν πρόκειται για κάποιο άμεσο ταξίδι και χρειάζεστε πληροφορίες επειγόντως.